Kto może zgłosić reklamację szkody w przewozie?

Uprawnienie do dochodzenia roszczeń – zasady ogólne

Uprawnienie do dochodzenia roszczeń z umowy przewozu nie wynika z faktu poniesienia szkody w majątku uprawnionego, ale z okoliczności określonych w sposób formalny tj. z uprawnienia do rozporządzania przesyłką. Uprawnienie to może przysługiwać nadawcy lub odbiorcy przesyłki, w zależności od rodzaju roszczenia, etapu przewozu i spełnienia określonych przesłanek. Celem takiej regulacji jest zapobieżenie dochodzeniu roszczeń z tego samego tytułu przez dwie różne osoby. Rozstrzygnięcie, kto jest uprawniony do wnoszenia roszczeń odszkodowawczych przebiega na poziomie umowy przewozu, bez wnikania w treść umowy łączącej nadawcę z odbiorcą. W związku z tym nie ma np. znaczenia, kto ponosi ryzyko związane z przewozem zgodnie z regułami Incoterms.

Powyżej wskazany mechanizm ustalania osoby uprawnionej do dochodzenia roszczenia może pociągać za sobą konieczność rozliczeń pomiędzy nadawcą i odbiorcą jeżeli osoba formalnie uprawniona nie jest tą samą osobą, która poniosła szkodę. Ewentualne przejście roszczenia z osoby uprawnionej na inny podmiot powinno być zatem wykazane przewoźnikowi odpowiednim dokumentem cesji (przejścia praw z jednego podmiotu na inny).

———————————————————————————————

Sprawdź również nasz artykuł: Skutki nieujęcia przewoźnego w liście przewozowym

———————————————————————————————

Kto jest zatem uprawniony do zgłoszenia relamacji?

Konwencja CMR mówi tylko tyle, że jeżeli stwierdzono zaginięcie towaru lub jeżeli towar nie przybył po upływie określonego terminu, to odbiorca może w imieniu własnym dochodzić wobec przewoźnika wydania za pokwitowaniem drugiego egzemplarza listu przewozowego oraz towaru (art. 13 ust. 1 Konwencji CMR). Regulacja ta nie jest zatem pełna. Nie wskazuje ona kto jest uprawniony do odszkodowania w przypadku uszkodzenia przesyłki lub opóźnienia w przewozie, ani w którym momencie dochodzi do ewentualnego przejścia praw między podmiotami.

Zgodnie ze stosowanym uzupełniająco art. 75 ust. 3 pkt 2b ustawy Prawo przewozowe roszczenia przeciwko przewoźnikowi z tytułu utraty, ubytku czy uszkodzenia przesyłki przysługują nadawcy lub odbiorcy zależnie od tego, któremu z nich przysługuje prawo rozporządzania przesyłką.

Art. 75. […]

1. Roszczenia przeciwko przewoźnikowi przysługują:

2)z tytułu umowy przewozu przesyłek towarowych:

1. o zwrot należności lub jej części – nadawcy lub odbiorcy zależnie od tego, który z nich dokonał zapłaty,
2. o inne roszczenia z tytułu umowy przewozu – nadawcy lub odbiorcy zależnie od tego, któremu z nich przysługuje prawo rozporządzania przesyłką;

3)z tytułu innych stosunków prawnych określonych w ustawie lub przepisach wydanych w jej wykonaniu – podmiotowi takiego stosunku.

W pojęciu „innych roszczeniach z tytułu umowy przewozu” mieszczą się również szkody w przesyłce, ubytku i opóźnienia. Natomiast o tym, kto ma prawo rozporządzać przesyłką rozstrzyga art. 12 Konwencji CMR, według którego nadawca ma prawo rozporządzać towarem, przy czym prawo to wygasa z chwilą, kiedy drugi egzemplarz listu przewozowego został wydany odbiorcy lub gdy odbiorca zażądał od przewoźnika wydania za pokwitowaniem listu przewozowego oraz towaru po przybyciu towaru do miejsca przeznaczenia. Zgodnie z art. 53. ust. 4 ustawy Prawo przewozowe uprawnienie nadawcy do rozporządzania przesyłką wygasa, gdy odbiorca wprowadził zmianę umowy przewozu, przyjął list przewozowy albo odebrał przesyłkę. Od tej chwili prawo rozporządzania przesyłką przysługuje tylko odbiorcy.

Zgodnie z art. 13 ust. 1 zd. 2 Konwencji CMR jeżeli stwierdzono zaginięcie towaru lub jeżeli towar nie przybył po upływie terminu, odbiorca może w imieniu własnym dochodzić roszczeń od przewoźnika. Jest to swego rodzaju wyjątek, zgodnie z którym roszczenia odszkodowawcze z tytułu zaginięcia przesyłki może składać zarówno nadawca jak i odbiorca, prawo nadawcy jest jednak uzależnione od niedochodzenia roszczeń z tego tytułu przez odbiorcę. Z chwilą skorzystania z prawa dochodzenia roszczeń przez odbiorcę, prawo to po stronie nadawcy wygasa, nawet wówczas, gdy wystąpienie z roszczeniem nadawcy było wcześniejsze.